-भक्तराज देव-
खरमासको सनातन वा हिन्दूसँग सम्बन्धित मास भन्न सकिन्छ। अवधारणा भारतीय परम्परागत पञ्चाङ वा पात्रोसँग सम्बन्धित छ। खरमासको अर्थ “गर्दभ महिना” हो। खरमास शब्दमा खरको अर्थ गधा र मासको अर्थ महिना हो। हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार सूर्य देव धनु वा मीन राशिमा प्रवेश गरेपछि खरमास हुन्छ । कुन मितिबाट खरमास सुरु हुन्छ र कहिले अन्त्य हुन्छ । सन् २०२४ मा खरमास१५ डिसेम्बरबाट सुरु भएर १४ जनवरी २०२५ सम्म चल्नेछ । खरमास किन लाग्छ, खरमासमा कुनै शुभ काम किन निषेधित मानिन्छ । कुल राशि बाह्र हो: मेष, वृष, मिथुन,कर्कट, सिंह, कन्या, तुला, वृश्चिक, धनु, मकर, कुम्भ र मीन। सूर्य प्रत्येक राशिमा १ महिना रहन्छ र यसलाई सौर्य महिना भनिन्छ। १२ राशिका आधारमा १२ महिना पनि हुन्छन् । राशि चक्रका स्वामीहरू निम्नानुसार छन्:
मेष र वृश्चिक – मंगल।
वृष र तुला – शुक्र।
मिथुन र कन्या – बुध।
कर्कट- चन्द्रमा।
सिंह – सूर्य।
धनु र मीन – बृहस्पति।
मकर र कुम्भ – शनि।
धनु र मीन बृहस्पतिको राशि चिन्ह हुन्। धनु र मीन राशिमा रहन्छ, त्यस महिनालाई खरमास भनिन्छ। सूर्य धनु राशिमा हुँदा चैत्र महिना हुन्छ । सूर्य मीन राशिमा हुँदा पौष महिना आउँछ। अर्थात् पौष र चैत्र दुवै सौर्य महिनालाई खरमास भनिन्छ। अर्को प्रचलित कथा अनुसार यस महिनामा सूर्यको रथमा गधा (गधा) लगाइन्छ । किनभने थकित घोडाले आराम गर्छ। खरले सूर्यको रथ तानेकाले यस महिनालाई खर-मास भनिन्छ। घरमा बृहस्पति भएको कारणले सूर्यको ज्योति मधुरो हुन्छ । सूर्य सम्पूर्ण सृष्टि र जीवनको मुख्य आधार हो। सबै शुभ/शुभ कार्यहरू पनि सूर्यको स्थितिको आधारमा गरिन्छ, त्यसैले सूर्य मन्द हुँदा कुनै पनि प्रकारको शुभ कार्य निषेधित हुन्छ।
खरमासमा निषेधित काम को पूरा सूची सम्पादन गर्नुहोस् ।
खरमासमा सबै प्रकारका शुभ कार्यहरू निषेध वा निषेधित छन्। शुभ कार्यमा, उपनयन-विवाह र नयाँ कार्यको आरम्भ र प्रवेश; हाउसवार्मिंग, हाउसवार्मिंग, बेहुलीको प्रवेश आदि जस्ता कार्यहरू निषेधित छन्। पुजा-कथा शुभ कार्यमा आउँदैन।
१.विवाहसँग सम्बन्धित कुनै पनि काम गर्नुहुँदैन, चाहे त्यो सम्बन्ध पुष्टि गर्ने होस् वा देखाउने होस् ।
२.गाडी, घर, जग्गा, गहना किन्नु पर्दैन।
३.घरमा बच्चाको खौरन,नामकरण,गृहकार्य वा सत्यनारायणको पुजा, देवी जागरण आदि कुनै शुभ काम गर्नु हुँदैन।
४. नयाँ लुगा वा जुत्ता किन्नु हुँदैन, यदि तपाईसँग पहिलेदेखि नै नयाँ लुगा छ जुन तपाईले अहिलेसम्म लगाउने प्रयास गर्नुभएको छैन भने खरमास नलगाउनुहोस्।
५.बुहारीलाई खरमासमा ससुराको घरबाट विदा गर्नु हुँदैन ससुरा घरमा छ भने नजानु हुँदैन । उनको मामा घर जानुहोस्।
6.तपाईंले यस समयमा करियर सम्बन्धी कुनै नयाँ काम वा कुनै नयाँ व्यवसाय सुरु गर्नु हुँदैन।
खरमास भनेको के हो:-
खरमास वर्षमा दुई पटक मनाइन्छ। पौष र चैत्र पर्ने हुन्छ । सूर्य मीन राशिमा प्रवेश गरेपछि खरमास सुरु हुन्छ। यस अवधिमा कुनै पनि शुभ वा नयाँ कार्य गर्न वर्जित मानिन्छ।
यसको पछाडिको कथा के छ, किन यस्तो लाग्छ ?
यस समयमा कुनै शुभ कार्य नभई खरमासको घटना हुनुको पछाडि एउटा रोचक कथा छ, एकपटक सूर्य भगवान आफ्ना सात घोडाहरू लिएर रथमा सवार भएर पृथ्वीको परिक्रमा गर्न निस्कनुभयो, परिक्रमाको क्रममा हेमन्त ऋतु आइपुग्दा उनका घोडाहरू । तिर्खा लाग्न थालेपछि सूर्यदेवले पानी पिउन पोखरी नजिकै रोकिदिनुभयो । तर सूर्य भगवान गतिहीन हुनमा सीमित हुनुहुन्छ, किनकि उहाँ गतिहीन भए पृथ्वी कसरी चल्छ। त्यसैले उनले त्यहाँ उभिएका दुई खच्चरलाई आफ्नो रथमा बाँधेर अगाडिको यात्रा सुरु गरे, तर घोडाहरूको गति घोडाको जस्तो छैन, सूर्य भगवानले ती घोडाहरूसँग एक महिनासम्म बिस्तारै यात्रा गर्नुभयो, जसका कारण तिनीहरूको गति रहिरह्यो। पृथ्वीमा सूर्यको चमक पनि कम भयो। त्यसैले खरमासको समयमा सूर्यको ज्योति पृथ्वीमा घट्छ, त्यसैले कुनै शुभ कार्य गर्नु हुँदैन भन्ने मान्यता छ । यस समयमा पृथ्वीमा सूर्यको प्रकाश पनि कम हुन्छ। भनिन्छ, एक महिनापछि सूर्यले फेरि आफ्ना सात घोडाहरूलाई आफ्नो रथमा बाँधेर फेरि पूर्ण गतिमा पृथ्वीको यात्रा जारी राखे । त्यसैगरी पृथ्वीमा पनि शुभ कार्यहरू हुन थाल्छन्।
खरमासमा कुन नियमको पालन गर्नुपर्छ, वा कसको पूजा गर्नुपर्छ?
१- खरमासमा विष्णुको पूजा गर्नु र सूर्य र तुलसीलाई जल चढाउनु शुभ मानिन्छ।
२- खरमासको समयमा तामसिक खाना खानु हुँदैन ।
३- खरमासको समयमा ओछ्यान भुइँमा राखेर सुत्नुपर्छ
४- यो महिनामा व्रत राख्नु पनि लाभदायक हुन्छ ।
५- खराब विचारबाट टाढा रहनुहोस्, दान गर्दा पनि फाइदा हुन्छ।
